«تئاتر، تغییر و امرجمعی»
«هنر دارویی است که جامعه برای بدترین بیماری ذهنی یعنی فساد روح، تجویز می کند.» کالینگوود 1975
ارسطو در کتابِ «اخلاقِ نیکوماخوس» میگوید:«هنر، یک نیروی خاص تولیدی است ، که خرد راهبر آن است.» جامعهای که هنر در آن خلاصه میشود در حد و اندازهی برنامههای مبتذل تلویزیونی و سلبریتی پروری، هرگز راه تعالی را طی نخواهد کرد و نتیجهاش میشود جامعهی امروزِ ما با این همه روحِ بیمار. خوب است به یاد داشته باشیم یکی از شاخصهای توسعهی انسانی در یک جامعه، اهمیت دادن آن به تئاتر است. آلن بدیو فیلسوف معاصر فرانسوی در کتابِ«در ستایش تئاتر» میگوید:«تئاتر برای جهت دادن به اندیشهی ماست، و به همین دلیل، اگر به کاربرد آن پی ببریم، دیگر نمیتوانیم از این قطبنمایِ هستی دست برداریم.» و در جایی دیگر در همین کتاب میگوید:«در اساس، تئاتر و فلسفه، پرسشی یکسان دارند: چگونه میتوان از مردم خواست که به نحو دیگری، بر خلاف آنچه که به آن خو گرفتهاند، به زندگی اندیشه کنند؟...» بله تئاتر حقیقت را توضیح نمیدهد بلکه نمایش میدهد. کشف حقیقت را به ما نشان میدهد. به همین دلیل تئاتر همیشه برای دستگاههای حاکم در هر زمانی ترسناک بوده و تلاش آنان نیز در راستای فروکاستن تئاتر به ابزاری برای سرگرمی مردم است نه آن رسالت کشف حقیقت و برهم زدن نظم موجود و طغیان برعلیه هرآنچه پوسیده است و در نهایت تغییر وضعیت موجود به سمت وضعیت مطلوب. تئاتر هنری جمعی است از همان یونان باستان باعث گردهم آمدن مردم شهر میشد همچون آئینی برای تغییر جمع و جامعه. مردم آتن در اودیپ که ما امروزه فقط از جنبهی فردی به عقدهی اودیپ میپردازیم نگاه نمیکردند مردم آتن در اودیپ، پادشاهی مسئولیتپذیر را میدیدند که در برابر جامعه و طاعون که بر اثر گناه اولیه پدرش لائوس اتفاق افتاده خود را بیآنکه در آن گناه مقصر باشد پاسخگو و مسئولیت پذیر میداند مردم آتن از اودیپ میآموختند گناه اولیه یک فرد آن هم پادشاه(لائوس) گناههای ثانویهی دیگری را در پی دارد و نه تنها خودِ لائوس و خانوادهاش بلکه کل مردم شهر را درگیر میکند بله تئاتر از همان ابتدا تاکید بر سعادت جمعی داشته و دارد هنری برای تغییر عمومی و رسیدن به سعادت جمعی. به همین دلیل تئاتر برای صاحبان قدرت در جهان ترسناک است چون باز به قول بدیو «تئاتر به تماشاگر اندیشهای نو میدهد، اندیشه دربارهی همهی آن چیزهایی که نمیدانستند توانایی انجام اش را دارند، در حالیکه در نهان آرزوی انجام دادناش را داشتند.» و به همین دلیل «ژان ویلار» بنیانگذار جشنوارهی تئاتر آوینیون بر این باور بود که فرهنگ، مانند آموزشِ همگانی، باید رایگان باشد و تئاتر، مانند آب و برق، باید جزو خدمات همگانی دولت محسوب شود. «من خواستهام، این جمله را، وارد تئاتر کنم: توضیح جهان، مهم نیست! تغییر جهان، مهم است!»
مریم برهانی
دیدگاه خود را بنویسید